Pomiar elektryczny: Kompletny przewodnik encyklopedyczny
Dziś na przysłowiowy tapet bierzemy pomiar elektryczny. W związku z tym, że wielu naszych klientów nie do końca wie czym jest pomiar elektryczny, postanowiliśmy przygotować kompleksowy poradnik, który mamy nadzieję rozwieje wszelkie wątpliwości. Choć jest to temat nieco techniczny, tak naprawdę dotyczy każdego z nas. Tak właściciele domów, mieszkań, jak i zarządcy budynków czy przedsiębiorcy – wszyscy jesteśmy zobligowani do świadomości tego czym są pomiary elektryczne, jeśli… korzystamy z energii elektrycznej.
Pomiary elektryczne to nic innego jak regularne sprawdzenie stanu instalacji – po to, by upewnić się, że działa bezpiecznie i zgodnie z obowiązującymi normami. To pierwszy krok, który chroni przed awarią, pożarem czy porażeniem prądem. Warto pamiętać, że to nie tylko kwestia zdrowego rozsądku, ale również obowiązek wynikający z przepisów prawa budowlanego. Przegląd instalacji należy wykonywać co najmniej raz na 5 lat. Ale o tym więcej nieco później.
O czym jeszcze dowiesz się z artykułu?
Czym dokładnie jest pomiar elektryczny, jakie są rodzaje pomiarów i kto może je wykonywać. Przedstawimy wymagania stawiane specjalistom, sprawdzimy co powinien zawierać prawidłowy protokół pomiarowy. Przybliżymy Ci również jakich narzędzi używają specjaliści w procesie pomiaru elektrycznego. Bez względu na to, czy chodzi o dom jednorodzinny, mieszkanie, biuro czy halę przemysłową- regularne pomiary elektryczne to gwarancja bezpieczeństwa, spokoju i zgodności z przepisami. Zespół Off Grid Energia zapewnia kompleksową obsługę -od pomiarów i przeglądów instalacji po wdrożenie nowoczesnych rozwiązań OZE, które pozwalają obniżyć rachunki i zwiększyć niezależność energetyczną.
Co to jest pomiar elektryczny? Definicja i kluczowa rola pomiaru
Pomiar elektryczny jest procesem, dzięki któremu możemy sprawdzić rzeczywisty stan i parametry instalacji elektrycznej w budynku. Tyle w teorii. W praktyce taki pomiar oznacza badania, które mają potwierdzić, że instalacja działa prawidłowo i spełnia wszystkie wymogi bezpieczeństwa określone przepisami i normami, między innymi normą PN-HD 60364.
Pomiary nie są jednorazowym testem – jest to kompleksowa kontrola wielu elementów jednocześnie. Sprawdzane są zarówno przewody, jak i zabezpieczenia, aż po uziemienie. Regularne pomiary elektryczne są kluczowe w kwestiach bezpieczeństwo, ale i wygody. Pozwalają nie tylko uniknąć awarii, ale też są niezbędne dla bezpieczeństwa użytkowników, maszyn, linii produkcyjnych. Wymagają ich również nasi ubezpieczyciele.
Podział pomiarów
Pomiar pomiarowi nierówny. Oczywiście istnieje przynajmniej kilka rodzajów pomiarów elektrycznych. Najłatwiejszy podział dokonuje odróżnienia pomiarów wielkości fizycznych od pomiarów eksploatacyjnych instalacji. Taki podział jest najczęściej spotykanym w praktyce. Czym dokładnie są pomiary podstawowe i ochronne? Dowiedzmy się tego!
Pomiary wielkości fizycznych (podstawowe)
To podstawowe pomiary wykorzystywane na co dzień w elektrotechnice i automatyce. Mierzy się napięcie (V), natężenie prądu (A), rezystancję (Ω), moc (W), częstotliwość (Hz) czy energię. Dzięki nim można diagnozować usterki, projektować instalacje i kontrolować działanie urządzeń. Do takich pomiarów stosuje się m.in. woltomierze, amperomierze i multimetry.
Pomiary eksploatacyjne instalacji (badania ochronne)
To właśnie te pomiary są najważniejsze z punktu widzenia bezpieczeństwa budynków. Są obowiązkowe z mocy prawa i wykonywane okresowo przez uprawnionego elektryka. Obejmują:
- pomiar rezystancji izolacji,
- pomiar impedancji pętli zwarcia,
- badanie skuteczności ochrony RCD,
- pomiar uziemień.
Tego typu testy pozwalają ocenić rzeczywisty stan techniczny instalacji i wychwycić zagrożenia zanim doprowadzą one do awarii lub pożaru.
Jaki jest cel pomiarów elektrycznych?
Krótko i zwięźle: bezpieczeństwo, sprawność instalacji i ochrona przeciwpożarowa. To najważniejsze cele pomiarów elektrycznych. Każda instalacja, nawet najlepiej wykonana i użytkowana, może z czasem się zużywać. Czy to na skutek ciepła, wilgoci czy drgań. Regularne pomiary elektryczne to coś, co pozwoli na czas wyłapać zużycie, awarię czy jakikolwiek problem w kontekście instalacji elektrycznej.
Bezpieczeństwo przeciwporażeniowe
Kwestia bezpieczeństwa jest niezwykle istotna. Testy ochrony przeciwporażeniowej (np. RCD, ciągłość przewodów PE) pozwalają upewnić się, że w razie awarii prąd zostanie natychmiast odłączony. Dzięki temu metalowe obudowy urządzeń nie staną się zagrożeniem dla użytkownika.
Ochrona przeciwpożarowa
Pożary wywołane nieprawidłowościami w obrębie instalacji elektrycznej zdarzają się znacznie częściej, niż mogłoby się wydawać. Najczęściej odpowiedzialne są za to przegrzane przewody. Może również dochodzić do zwarcia. Regularne pomiary rezystencji izolacji pozwalają szybko wykryć takie punkty, jeszcze zanim dojdzie do tragedii, która może być kosztowna i niebezpieczna.
Efektywność instalacji i …oszczędność
Pomiary pomagają także wykrywać niepotrzebne straty energii- np. zbyt duże spadki napięcia czy nierównomierne obciążenie obwodów. Dzięki temu można zoptymalizować instalację i realnie obniżyć rachunki za prąd. Normalnie o tym nie myślimy i zakładamy, że „skoro działa, to po co ruszać”? A no żeby uchronić się przed awarią albo właśnie znaleźć przyczynę tego, że coś nie do końca działa tak efektywnie, jak powinno.
Jakie pomiary instalacji elektrycznych wykonujemy najczęściej?
Podstawy pomiarów wielkości elektrycznych – od teorii do praktyki
Zanim skupimy się na tych trudniejszych i bardziej zaawansowanych badaniach instalacji, sprawdźmy na czym opiera się praktycznie każdy pomiar elektryczny. Od początku. Wszystko zaczyna się od kilku kluczowych wielkości fizycznych. To właśnie one stanowią fundament diagnozy i projektowania każdej instalacji. Dobry elektryk dzięki analizie tych wielkości szybko wykryje ewentualne nieprawidłowości, oceni obciążenie sieci, zadba o bezpieczne działanie instalacji. Jakie to wartości?
Napięcie (U) – narzędzie do pomiaru: Woltomierz
Napięcie to różnica potencjałów elektrycznych między dwoma punktami obwodu. Mówiąc prościej, to „siła”, która powoduje przepływ prądu. Jednostką napięcia jest wolt (V), a do jego pomiaru używa się woltomierza, który zawsze podłącza się równolegle do badanego elementu lub źródła.
W praktyce instalacyjnej szczególną uwagę zwraca się na dwa rodzaje napięcia:
- Napięcie fazowe – mierzone między przewodem fazowym a neutralnym (lub uziemieniem). W Polsce jego wartość nominalna wynosi 230 V.
- Napięcie międzyfazowe – mierzone pomiędzy dwoma przewodami fazowymi w sieci trójfazowej. Jego wartość nominalna to 400 V.
Odchylenia od tych wartości mogą świadczyć o przeciążeniach obwodu, zbyt długich przewodach, złym doborze przekrojów kabli lub problemach z zasilaniem. Dlatego regularna kontrola napięcia to jeden z najprostszych, ale najważniejszych sposobów na ocenę kondycji instalacji elektrycznej. I to zarówno w domu, jak i w zakładzie przemysłowym.
Natężenie prądu (I) – narzędzie do pomiaru: Amperomierz
W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że natężenie prądu to ilość ładunków elektrycznych, które przepływają przez przewód w określonym czasie. Pokazuje to dosłownie jak prąd „płynie” w przewodach. Jednostką natężenia jest amper (A). Do pomiaru natężenia używa się amperomierza. W odróżnieniu od woltomierza, amperomierz montuje się szeregowo, czyli bezpośrednio w torze przepływu prądu. Wymaga to na chwilę przerwania obwodu, dlatego taki pomiar bywa niewygodny, zwłaszcza w działających instalacjach.
W codziennej praktyce elektrycznej znacznie częściej stosuje się mierniki cęgowe (tzw. cęgi pomiarowe). Pozwalają one zmierzyć natężenie prądu bez konieczności rozłączania przewodów. Wystarczy objąć cęgami jeden z nich. To szybkie, bezpieczne i bardzo skuteczne rozwiązanie, dzięki któremu można kontrolować obciążenie obwodów, wykrywać przeciążenia oraz monitorować zużycie energii w czasie rzeczywistym.
Pomiar rezystencji (R) – narzędzie do pomiaru: Omomierz
Rezystencja to nic innego jak opór, który stawia materiał przepływowi prądu elektrycznego. Zasada jest prosta: im większy opór, tym prądowi trudniej „przebić się” przez dany element. Jednostką oporu jest om (Ω). Do pomiaru rezystencji wykorzystuje się urządzenie zwane omomierzem. Najczęściej taki omomierz jest wbudowany w standardowy multimetr.
Pomiar rezystencji nie jest jedynie kwestią sprawdzenia przewodów. To kluczowa baza do innych pomiarów. Wykonanie pomiaru rezystencji poprzedza badanie pomiaru rezystencji izolacji. Wykonuje się to badanie megomierzem, który generuje wysokie napięcie (najczęściej około 500 V lub 1000 V). Dzięki temu badaniu można ocenić, czy izolacja przewodów skutecznie chroni przed zwarciem i porażeniem.
Pomiar mocy (P) oraz energii – narzędzia: Watomierz oraz liczniki
Moc elektryczna to ilość energii zużywanej lub wytwarzanej w określonym czasie. Wyrażana jest w watach (W) i pokazuje, jak intensywnie pracuje dane urządzenie lub cała instalacja. Do jej pomiaru używa się watomierza, który jednocześnie mierzy natężenie prądu (A) i napięcie (V). Dopiero połączenie tych wartości pozwala obliczyć faktyczną moc pobieraną przez odbiornik.
W praktyce najczęściej montowany jest licznik energii elektrycznej, który pozwala zarejestrować ilość energii zużytej w dłuższym czasie (np. w kilowatogodzinach – kWh). W Polsce to właśnie takie liczniki są wyznacznikiem tego ile prądu zużyliśmy i jaki rachunek wystawi nam operator. Coraz częściej są jednak wykorzystywane również w innym celu, mianowicie do monitorowania efektywności energetycznej w domach i firmach.
W nowoczesnych instalacjach, zwłaszcza tam, gdzie zastosowano fotowoltaikę lub magazyny energii, pomiar mocy i energii pozwala nie tylko kontrolować zużycie, ale też analizować bilans energetyczny: ile energii pobieramy z sieci, a ile produkujemy samodzielnie. To kluczowy element zarządzania energią w systemach Off Grid i Smart Home, które coraz częściej wdraża zespół Off Grid Energia.
Prawo Ohma i jego znaczenie w diagnostyce
To jest ten moment, w którym zdajemy sobie sprawę, że lekcje fizyki na coś się przydały. Prawo Ohma (U = I × R) to absolutna podstawa elektrotechniki. Proste równanie, które opisuje zależność między napięciem, natężeniem prądu i rezystancją. Choć wygląda niepozornie, w praktyce jest kluczem do zrozumienia większości usterek elektrycznych. Znając napięcie znamionowe instalacji oraz zmierzoną rezystancję pętli zwarcia, można obliczyć tzw. prąd zwarciowy (Iₖ = U / Zₛ). Dzięki temu parametrowi można ocenić, czy w sytuacji gdy dojdzie do awarii, zastosowane zabezpieczenie zadziała wystarczająco szybko, by uchronić instalacje przed większym zagrożeniem. Ta sytuacja wybitnie pokazuje, że pomiary elektryczne nie są sztuką dla sztuki. W ten sposób możemy realnie wyliczyć bezpieczeństwo instalacji.
Obwody prądu stałego i przemiennego – różnice w pomiarach
W większości budynków mieszkalnych i obiektów przemysłowych pracujemy z prądem przemiennym (AC) – takim, jaki dostarcza sieć energetyczna. Jednak wraz z rozwojem technologii OZE, coraz częściej pojawiają się instalacje oparte na prądzie stałym (DC) – m.in. w fotowoltaice, magazynach energii, ładowarkach samochodów elektrycznych czy systemach UPS.
Pomiar w obwodach DC jest na pierwszy rzut oka prostszy – nie występuje tu kwestia faz, częstotliwości czy mocy pozornej, które komplikują analizę prądu przemiennego. Jednak wymaga użycia mierników z odpowiednim zakresem i funkcją pomiaru polaryzacji, ponieważ odwrotne podłączenie może prowadzić do błędnych odczytów lub uszkodzenia sprzętu.
Z kolei w systemach AC kluczowe znaczenie ma synchronizacja pomiarów napięcia i prądu, aby poprawnie określić moc czynną, bierną i pozorną. Dla firm takich jak Off Grid Energia, które pracują zarówno z instalacjami sieciowymi, jak i fotowoltaicznymi, zrozumienie tych różnic to podstawa skutecznej diagnostyki i bezpiecznego projektowania systemów.
| Nazwa Narzędzia | Kluczowa Funkcja (Co mierzy?) | Kontekst (Dlaczego jest potrzebny?) |
|---|---|---|
| Multimetr Cyfrowy | Podstawowe parametry: Napięcie (U), Prąd (I), Rezystancja (Ω), Ciągłość. | Do szybkiej diagnostyki, weryfikacji napięcia w gniazdach oraz sprawdzania podstawowej ciągłości obwodów. |
| Miernik Cęgowy | Natężenie prądu (I) bez rozłączania obwodu. | Do pomiaru rzeczywistego obciążenia poszczególnych obwodów oraz identyfikacji nadmiernego poboru prądu. |
| Megomierz (Miernik Izolacji) | Rezystancja izolacji (Rizolacji). | Kluczowy dla ochrony przeciwpożarowej. Sprawdza stan izolacji kabli, zapobiegając zwarciom. Wymagany do każdego pomiaru elektrycznego. |
| Miernik Impedancji Pętli Zwarcia (ZS) | Impedancja pętli zwarcia (ZS) oraz prąd zwarciowy (IK). | Kluczowy dla ochrony nadprądowej. Gwarantuje, że bezpieczniki i wyłączniki (B, C, D) zadziałają wystarczająco szybko, chroniąc przed przegrzaniem instalacji. |
| Miernik RCD/Uziemienia (Wielofunkcyjny) | Test wyłączników RCD (czas i prąd zadziałania), rezystancja uziemienia (RE). | Kluczowy dla ochrony przeciwporażeniowej. Weryfikuje, czy różnicówka (RCD) zadziała w ułamku sekundy oraz czy uziom skutecznie odprowadza prąd. |
Sprawdź ofertę pomiarów elektrycznych w Zielonej Górze
Pomiar elektryczny – co trzeba, a co można? Obowiązkowe i dobrowolne pomiary eksploatacyjne instalacji
W Polsce praktycznie każdy obiekt, czy to mieszkalny, biurowy czy przemysłowy, musi przechodzić tzw. okresowe pomiary eksploatacyjne instalacji elektrycznej. Tak stanowi prawo budowlane w Polsce oraz normy, które w sposób niezwykle precyzyjny określają co i w jaki sposób należy sprawdzać i mierzyć. Celem pomiarów jest zawsze weryfikacja prawidłowości działania instalacji. Bezpieczna i prawidłowo funkcjonująca instalacja skutecznie chroni użytkowników i jest zgodna z przepisami. Oto 4 najważniejsze pomiary, które składają się na profesjonalny przegląd instalacji elektrycznej wykonywany przez Off Grid Energia.
Pomiar rezystancji izolacji, tzw. megowanie – szczegółowa analiza
To jeden z najważniejszych testów, który w praktyce decyduje o bezpieczeństwie użytkowników. Izolacja przewodów ma zapobiegać przedostaniu się prądu do elementów, które nie powinny być pod napięciem, np. metalowych obudów urządzeń czy konstrukcji budynku. Z czasem jednak izolacja może ulec degradacji, np. wskutek wilgoci, temperatury czy starzenia się materiału, co prowadzi do zwarć i pożarów.
Jak wyglądają pomiary w przypadku megowania?
Do megowania wykorzystywany jest tzw. megomierz, który podaje wysokie napięcie pomiędzy badanymi parami przewodów (przykładowo L-N, L-PE, N-PE). Urządzenie mierzy bardzo mały upływ prądu – im mniejszy prąd, tym lepszy stan izolacji. Dla zdecydowanej większości obwodów tzw. niskiego napięcia (czyli do 500 V) minimalna wartość rezystancji izolacji wynosi 1MΩ. W nowszych instalacjach wartości te są zdecydowanie wyższe, co z kolei przekłada się na wysoką jakość wykonania i dobry stan techniczny instalacji.
Jakie warunki muszą zajść, aby test był wiarygodny?
Pomiar rezystancji izolacji nie jest uzależniony jedynie od samych przewodów, ale również od warunków atmosferycznych, w których będzie badany. Istotna jest między innymi wilgotność i temperatura. Woda dobrze przewodzi prąd, dlatego wysoka wilgotność, np. w łazienkach, piwnicach czy rozdzielniach zewnętrznych – może chwilowo obniżać wynik pomiaru. Po osuszeniu instalacji wartości często wracają do normy. Wraz ze wzrostem temperatury rezystancja izolacji maleje. Dlatego pomiary należy przeliczać do wartości odniesienia (zazwyczaj 20 °C)- tylko wtedy można rzetelnie porównać wyniki z poprzednich lat.
Pomiar ciągłości połączeń ochronnych i wyrównawczych (PE, N, PEN)
Ten test z kolei to badanie, które potwierdza skuteczność ochrony przeciwpożarowej. W trakcie badania sprawdza się czy wszystkie metalowe elementy przewodzące są właściwie połączone z tzw. główną szyną uziemiającą i czy te połączenia mają bardzo niską rezystancję. Zasadniczym celem pomiaru jest upewnienie się, że w razie gdyby doszło do przebicia przewodu fazowego do obudowy, prąd zwarciowy popłynie natychmiast do ziemi, dzięki czemu zabezpieczenie zadziała odpowiednio szybko. Dzięki temu napięcie dotykowe na obudowie urządzenia nie przekroczy bezpiecznej wartości (np. 50 V AC). Ten pomiar to właśnie twoja gwarancja bezpieczeństwa, ponieważ to on weryfikuje, czy Twoja instalacja chroni użytkowników przed porażeniem prądem.
Pomiar impedancji pętli zwarcia (Zₛ)
Taki pomiar jest jednym z najważniejszych, jakie wykonujemy. To test bezpieczeństwa, który w kwestii „ważności” jest zaraz za badaniem izolacji. Jego celem jest sprawdzenie, czy zabezpieczenia nadprądowe (bezpieczniki, wyłączniki) zadziałają wystarczająco szybko w razie zwarcia. Jak dokładnie przebiera wykonanie tego pomiaru? Pętla zwarcia to pełna droga jaką przebywa prąd w momencie awarii. Od źródła zasilania, przez przewód fazowy, punkt zwarcia, przewód ochronny aż do źródła. Miernik w trakcie pomiaru dokonuje symulacji zwarcia i określa dokładną wartość impedancji (czyli oporu) tej pętli. Dzięki wynikom elektryk może obliczyć tzw. prąd zwarciowy Iₖ = U / Zₛ.
Jest jedno małe „ale”…
Prąd zwarciowy musi być na tyle wysoki, by w wymaganym czasie. Na przykład 0,4 s w obwodach końcowych lub 5 s w obwodach rozdzielczych – spowodował zadziałanie wyłącznika nadprądowego. Jeśli impedancja Zₛ jest zbyt duża (np. z powodu luźnych styków lub długiego przewodu), prąd zwarciowy będzie za niski, a zabezpieczenie może nie zadziałać- co w praktyce grozi przegrzaniem przewodów lub pożarem.
Rola pomiaru w weryfikacji odpowiedniego doboru wyłączników (B, C, D)
Każdy wyłącznik nadprądowy ma określoną charakterystykę zadziałania – np. B16, C20 czy D25. Określa ona, przy jakim prądzie zabezpieczenie powinno natychmiast odłączyć obwód.
Dzięki pomiarowi impedancji pętli zwarcia można sprawdzić, czy konkretne zabezpieczenie zostało dobrze dobrane do instalacji. Na przykład, wyłącznik B16 wymaga określonego minimalnego prądu zwarciowego. Jeśli pomiar Zₛ wykaże, że ten warunek nie jest spełniony, należy skorygować projekt lub wymienić zabezpieczenie. To badanie jest jednym z najważniejszych obowiązkowych pomiarów elektrycznych w domu jednorodzinnym – pozwala bowiem potwierdzić, że instalacja została wykonana zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i obowiązującymi normami.
Pomiar elektryczny w służbie ochrony przeciwporażeniowej i odgromowej
Ochrona przeciwporażeniowa i odgromowa to ostatnia linia obrony przed skutkami awarii elektrycznej. O ile sprawność instalacji i izolacji przewodów chroni przed błędami technicznymi, o tyle to właśnie RCD (wyłączniki różnicowoprądowe) oraz uziemienia i instalacja odgromowa decydują o bezpieczeństwie człowieka w sytuacji krytycznej. Ich skuteczność można potwierdzić wyłącznie poprzez dokładne pomiary elektryczne, wykonywane przez uprawnionych specjalistów.
Pomiary wyłączników różnicowoprądowych (RCD)
Wyłączniki różnicowoprądowe (RCD), które potocznie nazywamy różnicówkami, są obecnie jednymi z najważniejszych zabezpieczeń w każdej nowoczesnej instalacji elektrycznej. Ich zadanie to…ochrona życia ludzkiego przed utratą życia spowodowaną porażeniem prądem. Działanie różnicowej jest stosunkowo proste – mierzą one różnicę między prądem płynącym w przewodzie fazowym, a tym, który wraca przewodem neutralnym. Gdy różnicówki wykryją, że prąd ucieka inną drogą, natychmiast odłączają zasilanie. Najczęściej zajmuje im to mniej niż 0,03 sekundy.
Wbrew powszechnemu przekonaniu, naciśnięcie przycisku „TEST” nie jest prawdziwym sprawdzeniem działania RCD – to tylko weryfikacja, że wewnętrzny mechanizm reaguje. Rzeczywiste badanie wyłącznika różnicowoprądowego wykonuje się specjalistycznym miernikiem, który:
- generuje kontrolowany prąd różnicowy (np. IΔn lub 5×IΔn),
- mierzy czas zadziałania (np. maksymalnie 300 ms przy prądzie nominalnym),
- określa rzeczywisty prąd zadziałania (IΔa), czyli minimalny prąd, przy którym urządzenie skutecznie odłącza obwód.
Takie pomiary pozwalają potwierdzić, że RCD reaguje zgodnie z normami i w praktyce jest w stanie uratować życie w sytuacji awaryjnej. Dla profesjonalistów z Off Grid Energia to standardowy element każdego przeglądu instalacji – niezależnie od tego, czy dotyczy on domu jednorodzinnego, budynku wielorodzinnego, biura czy zakładu przemysłowego.
Typy RCD i ich zastosowanie
Różnicówka różnicowce nierówna. Nie wszystkie wyłączniki różnicowoprądowe działają dokładnie w ten sam sposób. Każdy typ konkretnej różnicówki został zaprojektowany do ochrony przed nieco innym rodzajem prądu upływu. To właśnie dlatego konieczne jest dobranie odpowiedniego modelu do konkretnej instalacji. To jakie mamy typy różnicówek?
- Typ AC – najprostszy i najstarszy rodzaj RCD. Reaguje wyłącznie na sinusoidalny prąd przemienny (AC). Stosowany w prostych obwodach oświetleniowych lub gniazdowych, bez elektroniki i zasilaczy impulsowych. Obecnie używany coraz rzadziej – niezalecany w nowoczesnych instalacjach.
- Typ A – reaguje zarówno na prąd przemienny (AC), jak i pulsujący prąd stały (DC). To dziś standard w większości domów – niezbędny wszędzie tam, gdzie używane są urządzenia z zasilaczami elektronicznymi, np. komputery, ładowarki, sprzęt AGD, oświetlenie LED.
- Typ F – bardziej zaawansowany wariant typu A, odporny na zakłócenia częstotliwościowe i prądy o składowych wysokiej częstotliwości. Stosowany m.in. w falownikach, pompach ciepła i pralkach z silnikami inwerterowymi. Zapewnia stabilną ochronę tam, gdzie występują złożone przebiegi prądu.
- Typ B – najbardziej zaawansowany typ RCD. Reaguje na wszystkie rodzaje prądów upływu: AC, pulsujący DC oraz gładki DC. To niezbędne zabezpieczenie przy stacjach ładowania pojazdów elektrycznych, pompach ciepła, instalacjach PV (fotowoltaice) czy systemach magazynowania energii.
Właściwy dobór i przetestowanie RCD to kluczowy element skutecznej ochrony przeciwporażeniowej. Zbyt prosty typ wyłącznika (np. AC zamiast A lub B) może nie zareagować w sytuacji awaryjnej, jeśli w instalacji występują złożone przebiegi prądu stałego – co często ma miejsce w nowoczesnych instalacjach OZE. Specjaliści z Off Grid Energia dobierają i testują RCD zawsze w odniesieniu do realnych warunków pracy instalacji, dzięki czemu system ochrony jest w pełni zgodny z normami i gotowy na współpracę z nowoczesnymi źródłami energii.
Pomiar elektryczny uziemień i instalacji odgromowych
Uziemienie jest kluczowym elementem praktycznie każdej instalacji elektrycznej. Dotyczy to i mieszkań, i domów, biur, obiektów przemysłowych. Zadaniem uziemienia jest połączenie instalacji z gruntem z wykorzystaniem specjalnego elementu zwanego uziomem. Najczęściej jest nim pręt lub taśma stalowa.
Celem uziemienia jest bezpieczne odprowadzenie prądów zwarciowych, przepięć oraz wyładowań atmosferycznych do ziemi, tak aby nie zagrażały one ludziom ani urządzeniom elektrycznym. Dobrze wykonany układ uziemiający utrzymuje minimalne napięcie dotykowe, dzięki czemu nawet w przypadku awarii obudowy urządzeń pozostają bezpieczne w dotyku.
Jak wykonujemy pomiar elektryczny uziemienia?
Wykonanie pomiaru rezystancji uziemienia pozwala ocenić, czy układ odprowadzania prądu do ziemi działa skutecznie. Oczywiście istnieje przynajmniej kilka metod wykonania tego jakże ważnego testu. Wybór metody podyktowany jest rodzajem obiektu, warunkami terenowymi jakie panują w miejscu prowadzenia testu i dostępnością punktów pomiarowych.
Metoda 3-przewodowa (techniczna)
Jest to najbardziej klasyczna i najczęściej stosowana metoda. Polega w dużym uproszczeniu na wbiciu w ziemię dwóch sond pomocniczych w odpowiedniej odległości od badanego uziomu. Miernik wytwarza pomiędzy nimi kontrolowany prąd i mierzy spadek napięcia, na tej podstawie obliczając rezystancję uziemienia.
Metoda cęgowa (bezrozłączeniowa)
Jest to metoda bardziej nowoczesna, wygodniejsza od klasycznej, ponieważ nie wymaga rozłączenia uziomu od instalacji. Polega na podłączeniu specjalnych mierników cęgowych do przewodu uziemiającego. Na podstawie wykonanego pomiaru pola elektromagnetycznego określa się jego rezystancję. Jest to szybka i bezpieczna metoda, która idealnie sprawdzi się tam, gdzie nie można z jakiegoś powodu przerwać pracy instalacji (np. w dużych zakładach przemysłowych).
Regularne pomiary uziemień i instalacji odgromowej to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim gwarancja bezpieczeństwa – zarówno dla użytkowników, jak i dla sprzętu elektrycznego. Zespół Off Grid Energia dysponuje nowoczesnymi miernikami i doświadczeniem w pomiarach każdego typu uziemienia -od pojedynczych prętów w domach po rozbudowane siatki uziemiające w zakładach przemysłowych i farmach fotowoltaicznych.
Rezystancja uziemienia – wartości graniczne
Warto wspomnieć, że nie każde uziemienie musi mieć taką samą wartość rezystancji. Dopuszczalne są różne poziomy i zależą one między innymi od rodzaju instalacji, systemu sieci czy funkcji uziomu w danym obiekcie. Za duża rezystancja oznacza, że tzw. prąd zwarciowy/prąd piorunowy nie mają skutecznej drogi odpływu do ziemi. Jakie mogą być tego skutki? Mogą nie zadziałać zabezpieczenia, a w rezultacie dojdzie do ryzyka porażenia bądź pożaru.
| Typ instalacji / obiektu | Wymagana wartość rezystancji uziemienia | Uwagi praktyczne |
|---|---|---|
| Instalacje z wyłącznikiem różnicowoprądowym (RCD) | poniżej 30 Ω | Zapewnia skuteczne zadziałanie RCD przy prądach upływu do 30 mA. |
| Instalacje odgromowe (LPS – Lightning Protection System) | poniżej 10 Ω | Umożliwia szybkie rozproszenie energii wyładowania atmosferycznego w gruncie. |
| Stacje transformatorowe i rozdzielnie SN/nN | poniżej 1 Ω | Wymagana bardzo niska rezystancja dla stabilności i bezpieczeństwa sieci. |
| Budynki mieszkalne i obiekty użyteczności publicznej | typowo 5-30 Ω | Wartość zależy od warunków gruntowych i rodzaju zastosowanych zabezpieczeń. |
Warto pamiętać, że na wynik pomiaru wpływają czynniki takie jak wilgotność gruntu, temperatura, rodzaj gleby czy głębokość uziomu. Dlatego pomiary powinny być wykonywane cyklicznie i zawsze dokumentowane w protokole pomiarowym. Zespół Off Grid Energia podczas przeglądów dokładnie analizuje uzyskane wartości, uwzględniając zarówno aktualne normy, jak i specyfikę obiektu – dzięki temu każdy system uziemienia i odgromowy działa skutecznie, gdy jest naprawdę potrzebny.
Pomiar elektryczny, a przepisy prawa
Pomiary elektryczne to nie tylko element dobrej praktyki technicznej. To również obowiązek prawny, który bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo użytkowników, trwałość instalacji i ważność ubezpieczenia budynku. Zaniedbanie przeglądu instalacji może prowadzić do poważnych konsekwencji, od porażenia i pożaru po utratę prawa do odszkodowania. Warto zdawać sobie z tego sprawę i przestrzegać terminów i wymogów prawnych. Jakie to wymogi?
Jak często wykonywać pomiar elektryczny?
Zgodnie z art. 62 Prawa budowlanego, każdy właściciel lub zarządca obiektu budowlanego ma obowiązek regularnie kontrolować stan instalacji elektrycznej i piorunochronnej. Minimalne wymagania:
- Minimum raz na 5 lat
Obowiązkowy przegląd instalacji elektrycznej w budynkach mieszkalnych, biurowych, użyteczności publicznej oraz przemysłowych. Zakres obejmuje m.in. pomiar rezystancji izolacji, skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, impedancji pętli zwarcia, uziemienia i działania RCD. - Minimum raz na 1 rok
W obiektach o zwiększonym ryzyku porażenia lub pożaru – takich jak warsztaty, hale produkcyjne, stacje paliw, magazyny materiałów łatwopalnych, a także pomieszczenia wilgotne lub o dużym zapyleniu – pomiary muszą być wykonywane co najmniej raz w roku. - Po modernizacji lub remoncie instalacji
Każda zmiana w instalacji (np. przebudowa rozdzielni, montaż fotowoltaiki, wymiana przewodów lub zabezpieczeń) wymaga ponownego sprawdzenia i udokumentowania wyników pomiarów.
Brak aktualnych pomiarów może skutkować nie tylko odmową wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, ale również odpowiedzialnością cywilną lub karną właściciela w przypadku wypadku z udziałem instalacji elektrycznej.
Sprawdź ofertę pomiarów elektrycznych w Zielonej Górze
Jakie kwalifikacje należy mieć, by móc wykonać pomiar elektryczny? Kto może wykonywać pomiary?
Pomiary instalacji elektrycznej mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby z odpowiednimi kwalifikacjami i uprawnieniami. Przede wszystkim osoba wykonująca pomiary musi posiadać ważne świadectwo kwalifikacyjne SEP (Stowarzyszenie Elektryków Polskich) w zakresie E, czyli eksploatacja urządzeń i instalacji oraz D – dozór nad urządzeniami i instalacjami elektroenergetycznymi. Uprawnienia obejmują instalacje o napięciu do 1 kV i są ważne przez 5 lat. Po tym czasie wymagają odnowienia poprzez zdanie egzaminu kwalifikacyjnego.
Pomiary należy wykonywać wyłącznie odpowiednio wzorcowanymi (skalibrowanymi) miernikami, które powinny mieć aktualne świadectwa zgodności. Warto w tym miejscu podkreślić, ż eto na właścicielu nieruchomości/zarządcy obiektu ciąży odpowiedzialność za to, że pomiarów dokona osoba z odpowiednimi uprawnieniami. Zespół Off Grid Energia wykonuje pomiary wyłącznie przy użyciu certyfikowanych mierników renomowanych marek, a każdy technik posiada aktualne uprawnienia SEP w zakresie E i D.
Dokumentacja pomiarowa – co zawiera protokół z pomiarów elektrycznych?
Protokół pomiarowy to oficjalny dokument potwierdzający wykonanie przeglądu i jest niezbędny m.in. podczas odbioru budynku, kontroli nadzoru budowlanego lub likwidacji szkody przez ubezpieczyciela. Powinien być sporządzony w dwóch egzemplarzach, dla zlecającego i wykonawcy pomiaru. Każdy protokół powinien zawierać:
- Dane identyfikacyjne obiektu – adres, właściciela lub zarządcę, numer obiektu i jego przeznaczenie.
- Dane osoby wykonującej pomiary – imię, nazwisko, numer uprawnień SEP, numer świadectwa kwalifikacyjnego.
- Zakres oględzin – opis stanu widocznych elementów instalacji, stopnia zużycia, oznaczeń i zabezpieczeń.
- Wyniki pomiarów – konkretne wartości, np.
- Zₛ = 0,45 Ω (impedancja pętli zwarcia),
- Rᵢ = 20 MΩ (rezystancja izolacji),
- Rᵤz = 6,5 Ω (rezystancja uziemienia).
- Wnioski i zalecenia – ocena zgodności z normami PN-HD 60364 i lista ewentualnych usterek do usunięcia.
- Datę wykonania pomiaru i zalecany termin następnej kontroli.
- Podpis wykonawcy oraz zlecającego (lub przedstawiciela zarządcy).
Sprzęt ma znaczenie – pomiar elektryczny tylko profesjonalnym sprzętem
Dokładność i wiarygodność każdego pomiaru elektrycznego zależy nie tylko od wiedzy wykonawcy, ale również od jakości sprzętu pomiarowego. Nowoczesne mierniki instalacyjne to dziś zaawansowane urządzenia diagnostyczne, które potrafią w kilka minut przeprowadzić kompleksowy test całej instalacji – z precyzją nieosiągalną dla zwykłego multimetru. Technicy z Off Grid Energia korzystają wyłącznie ze sprzętu klasy premium, który gwarantuje najwyższą dokładność, bezpieczeństwo i pełną zgodność z obowiązującymi normami.
Mierniki wielofunkcyjne
Dzisiejsze mierniki wielofunkcyjne do instalacji elektrycznych (tzw. instalacyjne kombajny) to prawdziwe centra diagnostyczne w jednej obudowie. Pozwalają wykonać wszystkie kluczowe pomiary eksploatacyjne, bez konieczności zmiany urządzeń czy przełączania przewodów.
Do ich podstawowych funkcji należą m.in.:
- pomiar rezystancji izolacji (megowanie),
- pomiar impedancji pętli zwarcia (Zₛ),
- test skuteczności działania RCD,
- pomiar rezystancji uziemienia,
- pomiar ciągłości przewodów ochronnych.
Nowoczesne modele posiadają także funkcje automatycznego testowania, zapisu wyników oraz generowania protokołów, co znacząco przyspiesza pracę i eliminuje ryzyko błędów przy ręcznym przepisywaniu danych.
Specjalistyczny sprzęt pomiarowy – megomierz i miernik Zₛ
Choć mierniki wielofunkcyjne potrafią niemal wszystko, warto wiedzieć, za co odpowiadają ich kluczowe moduły pomiarowe:
- Megomierz – specjalistyczne urządzenie do pomiaru rezystancji izolacji. Generuje wysokie napięcie testowe (najczęściej do 1000 V DC), aby sprawdzić, czy izolacja przewodów skutecznie zapobiega przepływowi prądu upływu. To kluczowy test bezpieczeństwa -wykrywa nawet mikrouszkodzenia izolacji, zanim staną się realnym zagrożeniem.
- Miernik impedancji pętli zwarcia (Zₛ)– urządzenie do pomiaru całkowitego oporu pętli zwarcia, czyli drogi, jaką pokonuje prąd w razie zwarcia. Zaawansowane modele pozwalają wykonywać pomiary bez wyzwalania wyłączników różnicowoprądowych (RCD), co jest szczególnie ważne w aktywnych instalacjach – pomiar odbywa się bez przerywania zasilania.
Kalibracja i wzorcowanie sprzętu pomiarowego – dlaczego to tak ważne?
Nawet najlepszy miernik traci sens, jeśli nie jest regularnie wzorcowany. Dokładność wyników to fundament bezpieczeństwa – jeżeli urządzenie ma błąd pomiarowy rzędu 10%, to jego wskazania mogą być błędne na tyle, że fałszywie potwierdzi niesprawną instalację jako bezpieczną. Wzorcowanie to formalny proces, w którym akredytowane laboratorium metrologiczne sprawdza, czy miernik pokazuje wyniki zgodne z uznanym wzorcem. Rezultatem jest świadectwo wzorcowania, potwierdzające dokładność przyrządu.
Świadectwo wzorcowania to obowiązkowy dokument dla każdego urządzenia pomiarowego używanego w przeglądach instalacji. Brak aktualnego wzorcowania może skutkować unieważnieniem protokołu pomiarowego podczas kontroli np. Państwowej Inspekcji Pracy, straży pożarnej lub nadzoru budowlanego. Zespół Off Grid Energia posiada aktualne świadectwa wzorcowania dla wszystkich przyrządów, co zapewnia pełną wiarygodność i legalność wykonanych pomiarów.